کلیه‌ها از ارگان‌های حیاتی و بی‌بدیل در بدن انسان به شمار می‌روند که نقش کلیدی در تصفیه خون و تنظیم بسیاری از فرآیندهای مهم بدن دارند. شاید این سوال برای بسیاری پیش بیاید که کلیه انسان کجاست؟ و چگونه عمل می‌کند. شناخت مکان و عملکرد این اعضا می‌تواند به تشخیص و پیشگیری از بیماری‌های کلیوی کمک کند. در این مقاله به بررسی دقیق‌تر محل قرارگیری کلیه در بدن و نحوه عملکرد آنها خواهیم پرداخت.
محل قرارگیری کلیه انسان کجاست؟
محل کلیه در بدن در پشت شکم و دو طرف ستون فقرات، در ناحیه کمر قرار دارند. این دو عضو لوبیایی شکل هر یک به طول تقریبی ۱۱ تا ۱۴ سانتی‌متر هستند و وزن هر کلیه در افراد بالغ حدود ۱۵۰ تا ۱۶۰ گرم است. کلیه سمت چپ معمولاً کمی بالاتر از کلیه سمت راست قرار دارد، زیرا کلیه راست زیر کبد واقع شده و به دلیل وجود این عضو بزرگ، کمی پایین‌تر از کلیه چپ جای گرفته است.
در انسان‌ها، کلیه‌ها در قسمت بالایی حفره شکمی، هر کدام در اطراف ستون فقرات، در موقعیت خلفی-صفاقی و با زاویه کمی مایل قرار دارند. عدم تقارن حفره شکمی، معلول موقعیت کبد است که موجب می‌گردد کلیه راست کمی نسبت به کلیه چپ، در موقعیت پایین‌تری قرار گیرد.
منبع: ویکی پدیا
آناتومی کلیه انسان چگونه است؟
هر کلیه از سه ناحیه اصلی تشکیل شده است:
- قشر کلیه (Cortex): لایه بیرونی کلیه که شامل واحدهای فیلتر کننده کوچک به نام نفرون‌هاست.
- مدولای کلیه (Medulla): لایه میانی که شامل هرم‌های کلیوی است و جریان ادرار از نفرون‌ها به مجرای ادراری را هدایت می‌کند.
- لگنچه کلیه (Renal Pelvis): بخشی از کلیه که ادرار را از مدولا به حالب هدایت کرده و به مثانه می‌فرستد.
| جنسیت | وزن کلیه راست (گرم) | وزن کلیه چپ (گرم) |
|---|---|---|
| مذکر | 80–160 | 80–175 |
| مؤنث | 70–150 | 70–165 |
عملکرد کلیه‌ها در بدن به چه صورت است؟
کلیه‌ها وظایف حیاتی متعددی دارند که مهم‌ترین آنها تصفیه خون و دفع مواد زائد است. این اعضا روزانه حدود ۱۵۰ تا ۱۸۰ لیتر خون را تصفیه می‌کنند و حدود ۱.۵ لیتر ادرار تولید می‌شود. فرایند تصفیه از طریق نفرون‌ها صورت می‌گیرد، جایی که مواد زائد و اضافی از خون جدا می‌شوند و سپس به شکل ادرار از بدن دفع می‌شوند. کلیه‌ها همچنین وظایف دیگری دارند که شامل:
– تنظیم تعادل الکترولیت‌ها (سدیم، پتاسیم، کلسیم)
– تنظیم فشار خون با تولید هورمون رنین
– تولید هورمون اریتروپویتین که در تولید گلبول‌های قرمز خون نقش دارد
وظایف اصلی کلیه‌ها در تنظیم بدن
- تنظیم آب و نمک: کلیه‌ها به تعادل مایعات و الکترولیت‌های بدن کمک می‌کنند. آنها میزان آب بدن را تنظیم کرده و مواد معدنی مانند سدیم و پتاسیم را در سطح مناسبی نگه می‌دارند.
- فشار خون: کلیه‌ها از طریق تولید رنین نقش مهمی در کنترل فشار خون ایفا می‌کنند. رنین آنزیمی است که با فعال‌سازی سیستم رنین-آنژیوتانسین باعث تنظیم فشار خون و تعادل الکترولیت‌ها می‌شود.
- تولید هورمون‌ها: کلیه‌ها هورمون اریتروپویتین را ترشح می‌کنند که به مغز استخوان برای تولید گلبول‌های قرمز خون دستور می‌دهد. این هورمون‌ها برای جلوگیری از کم‌خونی ضروری هستند.
- حفظ تعادل اسید و باز: کلیه‌ها با حذف اسیدهای اضافی و حفظ سطح بی‌کربنات در خون، به تعادل pH بدن کمک می‌کنند.
لگنچه کلیه چیست؟
لگنچه کلیه بخشی از سیستم جمع‌آوری ادرار در کلیه است که در قسمت داخلی این عضو قرار دارد. ادرار پس از تصفیه در نفرون‌ها، از طریق لوله‌های جمع‌کننده به لگنچه کلیه منتقل می‌شود. این ساختار قیفی‌شکل ادرار را به حالب هدایت می‌کند تا در نهایت به مثانه برسد. لگنچه کلیه نقش مهمی در فرآیند دفع مواد زائد دارد و انسداد یا التهاب آن می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند هیدرونفروز (تجمع ادرار در کلیه) و عفونت‌های کلیوی شود.
علائم مشکلات کلیه و ارتباط آن با محل درد
علائم درد کلیه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد در ناحیه کمر یا پهلو: درد معمولاً در پایین کمر یا در طرفین بدن (سمت چپ یا راست) احساس می‌شود.
- درد تیرکشنده یا مبهم: درد ممکن است به صورت تیر کشیدن شدید یا یک درد ثابت در ناحیه کمر و پهلوها باشد.
- تب و لرز: اگر درد کلیه به عفونت مانند عفونت کلیه مرتبط باشد، ممکن است با تب و لرز همراه باشد.
- تغییر در ادرار: ممکن است ادرار شما به رنگ تیره یا خونی تبدیل شود یا دچار مشکل در دفع ادرار شوید.
- ناراحتی یا درد هنگام ادرار کردن: ممکن است احساس سوزش یا درد در هنگام ادرار کردن داشته باشید.
- حالت تهوع یا استفراغ: در برخی موارد، درد کلیه می‌تواند به تهوع یا استفراغ منجر شود.
برای بررسی بهتر حتما باید به یک متخصص اورولوژی و جراح کلیه همانند دکتر عبداله سعادت فر مراجعه کنید.
لیست بیماری‌های کلیه
- سنگ کلیه – تجمع کریستال‌های معدنی که باعث انسداد و درد شدید می‌شود.
- نارسایی کلیه (حاد و مزمن) – کاهش عملکرد کلیه در تصفیه خون و دفع سموم.
- عفونت کلیه (پیلونفریت) – التهاب کلیه ناشی از عفونت‌های باکتریایی.
- کیست کلیه – کیسه‌های پر از مایع که ممکن است خوش‌خیم یا نشانه بیماری کلیه پلی‌کیستیک باشند.
- بیماری کلیه پلی‌کیستیک (PKD) – یک بیماری ارثی که باعث تشکیل کیست‌های متعدد در کلیه می‌شود.
- گلومرولونفریت – التهاب فیلترهای کوچک کلیه که می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود.
- هیدرونفروز – تورم کلیه به دلیل انسداد جریان ادرار.
- نفروپاتی دیابتی – آسیب کلیوی ناشی از دیابت.
- فشار خون بالا و بیماری کلیه – فشار خون بالا می‌تواند به مرور زمان باعث آسیب کلیه شود.
- بیماری لوپوس کلیوی – التهاب کلیه ناشی از بیماری خودایمنی لوپوس.
- سندرم نفروتیک – اختلالی که باعث دفع بیش از حد پروتئین در ادرار می‌شود.
- نکروز توبولار حاد (ATN) – آسیب ناگهانی به سلول‌های کلیوی، معمولاً به دلیل کمبود خون یا مسمومیت.
- سرطان کلیه – شامل کارسینومای سلول کلیوی (RCC) که شایع‌ترین نوع آن است.
- ریفلاکس وزیکویورترال – برگشت غیرطبیعی ادرار از مثانه به کلیه‌ها که می‌تواند منجر به عفونت شود.
- نفریت بینابینی – التهاب فضای بینابینی کلیه که بر عملکرد کلیه تأثیر می‌گذارد.
در صورت مشاهده علائمی مانند درد پهلو، تغییر رنگ ادرار، تورم بدن یا کاهش ناگهانی حجم ادرار، بهتر است برای بررسی سلامت کلیه‌ها به یک متخصص اورولوژی همانند دکتر عبداله سعادت فر مراجعه کنید. همچنین اگر به اطلاعات بیشتر درمورد بیماری‌های ذکر شده دارید، می‌توانید به بخش کلیه و مجاری ادراری در این وب سایت مراجعه کنید و بیماری‌ها را به طور کامل بررسی کنید. برای ورود به بخش کلیه و مجاری ادراری کلیک کنید.
چگونه از کلیه‌های خود محافظت کنیم؟
برای حفظ سلامت کلیه‌ها، رعایت نکات زیر توصیه می‌شود:
- نوشیدن آب کافی: مصرف حداقل 8 لیوان آب در روز
- کاهش مصرف نمک و پروتئین: جلوگیری از بار اضافی بر کلیه‌ها
- ورزش منظم: کمک به حفظ سلامت کلیه و پیشگیری از بیماری‌های کلیوی
- پرهیز از مصرف دخانیات و الکل: جلوگیری از آسیب به رگ‌های خونی کلیه
- بررسی منظم سلامت کلیه: انجام آزمایش‌های دوره‌ای برای تشخیص زودهنگام بیماری‌های کلیوی
سوالات متداول
۱) کلیه‌ها در چه سطحی از بدن قرار دارند؟
کلیه‌ها در پشت شکم و در دو طرف ستون فقرات، در نزدیکی قفسه سینه و در ناحیه کمر قرار دارند.
۲) آیا درد در ناحیه کمر همیشه به کلیه مربوط است؟
درد در ناحیه کمر ممکن است نشانه‌ای از مشکلات کلیوی باشد، اما همچنین می‌تواند به مسائل دیگر مانند مشکلات عضلانی یا ستون فقرات مربوط باشد. در صورت بروز درد مداوم، باید به پزشک مراجعه کنید.
3) کلیه در کجای بدن قرار دارد؟
کلیه‌ها در ناحیه پایین پشت و در دو طرف ستون فقرات قرار دارند.
4) لگنچه کلیه کجاست؟
لگنچه کلیه در بخش داخلی هر کلیه قرار دارد و محل جمع‌آوری ادرار پیش از حرکت به سمت حالب است.
5) حالب کلیه کجاست؟
حالب‌ها لوله‌های باریکی هستند که از لگنچه کلیه شروع شده و ادرار را به مثانه منتقل می‌کنند.
6) کلیه کدام طرف بدن است؟
کلیه‌ها در هر دو طرف بدن قرار دارند، کلیه راست معمولاً کمی پایین‌تر از کلیه چپ است.
جمع بندی
در نتیجه محل کلیه در بدن در ناحیه پایین پشت و در دو طرف ستون فقرات قرار دارند. هر کلیه در سطحی پایین‌تر از دنده‌ها و حدوداً در ارتفاع مهره‌های کمر ۱۲ (کمی بالاتر از لگن) قرار دارد. کلیه‌ها به طور عمودی در سمت راست و چپ بدن قرار گرفته‌اند، به طوری که کلیه راست کمی پایین‌تر از کلیه چپ است، زیرا کبد در سمت راست بدن قرار دارد و فضای بیشتری را اشغال می‌کند.
کلیه‌ها حدوداً به اندازه یک مشت بزرگ هستند و از پشت کمر، در دو طرف بدن، در ناحیه‌ای بین دنده‌ها و لگن به سمت پایین قرار می‌گیرند. اگر ساکن اصفهان هستید و نیاز به معاینه کلیه دارید می‌توانید به مطب دکتر عبداله سعادت فر به عنوان متخصص کلیه در اصفهان مراجعه کنید.