سنگ مثانه یکی از مشکلات رایج دستگاه ادراری است که می‌تواند تأثیرات زیادی بر سلامت فرد بگذارد. این مشکل به دلیل تشکیل سنگ‌هایی در مثانه ایجاد می‌شود که می‌توانند منجر به بروز درد شدید، مشکل در دفع ادرار و حتی عوارض خطرناک‌تر شوند. علل و علائم سنگ مثانه در زنان و مردان متفاوت است و به همین دلیل درمان‌ها و روش‌های پیشگیری نیز می‌تواند متفاوت باشند.
در این مقاله از وب سایت دکتر عبداله سعادت فر، متخصص اورولوژی و جراح کلیه و مجاری ادراری به بررسی علل، علائم، عوارض و روش‌های درمان سنگ مثانه در بانوان و مردان خواهیم پرداخت.
سنگ مثانه چیست؟
سنگ مثانه رسوبات جامد معدنی هستند که در مثانه شکل می‌گیرند. این سنگ‌ها معمولاً زمانی تشکیل می‌شوند که ادرار در مثانه به طور کامل تخلیه نشود و مواد معدنی در آن باقی بمانند. سنگ‌های مثانه معمولاً از مواد معدنی مانند کلسیم، اورات، استروویت یا سیستین تشکیل می‌شوند. در صورتی که این سنگ‌ها کوچک باشند، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند، اما اگر بزرگ شوند، می‌توانند منجر به بروز مشکلاتی جدی شوند.
علل ایجاد سنگ مثانه در زنان و مردان
احتمال تشکیل سنگ مثانه هم در زنان و مردان وجود دارد و هم در کودکان، اما آمار ابتلای مردان بیشتر از سایرین است. اندازه این سنگ‌ها ممکن است خیلی کوچک باشد و به خودی خود دفع شوند. اما اگر بزرگ باشند به راحتی دفع نمی‌شوند. در ادامه علت ایجاد سنگ در مثانه را بررسی می‌کنیم.
علت ایجاد سنگ مثانه در بانوان
سنگ مثانه در زنان معمولاً به دلیل مشکلاتی مانند عفونت‌های مکرر ادراری، کاهش دفع ادرار به علت بی‌اختیاری یا عدم تخلیه کامل مثانه، یا تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود. عفونت ادراری می‌توانند موجب ایجاد محیطی مساعد برای رشد باکتری‌ها و تشکیل سنگ در مثانه شوند. همچنین، زنان باردار نیز به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به سنگ مثانه باشند.
علت ایجاد سنگ مثانه در مردان
در مردان، یکی از علل اصلی ایجاد سنگ مثانه بزرگ شدن پروستات است که می‌تواند موجب کاهش جریان ادرار و تجمع ادرار در مثانه شود. همچنین مشکلاتی نظیر کم آبی بدن، مصرف ناکافی مایعات، و ابتلا به بیماری‌های خاص مانند دیابت نیز می‌توانند موجب بروز سنگ مثانه شوند. در مردان مسن‌تر، مشکلات مربوط به پروستات و سایر اختلالات ادراری بیشتر دیده می‌شود.
علائم سنگ مثانه چیست؟
علائم سنگ مثانه می‌توانند متفاوت باشند و بستگی به اندازه سنگ و موقعیت آن در مثانه دارند. در اینجا به برخی از علائم شایع اشاره می‌کنیم:
- درد: درد در ناحیه پایین شکم یا لگن، که می‌تواند به شدت متغیر باشد.
- درد در هنگام دفع ادرار: احساس درد یا سوزش هنگام ادرار کردن.
- نیاز مکرر به ادرار کردن: نیاز به دفع ادرار به‌طور مکرر، حتی در فاصله‌های کوتاه.
- مشکلات در شروع یا پایان ادرار: دشواری در شروع یا قطع ادرار به‌طور کامل.
- ادرار خونین: وجود خون در ادرار، که ممکن است باعث تغییر رنگ ادرار به قرمز یا صورتی شود.
- ادرار کدر یا بدبو: ادرار ممکن است کدر یا دارای بوی نامطبوع باشد.
- احساس فشار یا پر بودن مثانه: احساس نیاز به دفع ادرار حتی زمانی که مثانه هنوز پر نیست.
- عفونت‌های مکرر ادراری: عفونت‌های مکرر می‌تواند از علائم سنگ‌های مثانه باشد و ممکن است با تب و درد همراه باشد.
این علائم می‌توانند مشابه علائم سایر مشکلات مثانه یا دستگاه ادراری باشند، بنابراین اگر یکی از این علائم را تجربه می‌کنید، بهتر است با یک متخصص کلیه در اصفهان همانند دکتر عبداله سعادت فر مشورت کنید.
علائم سنگ مثانه در زنان
سنگ مثانه در زنان ممکن است با علائمی مانند درد شکمی، احساس سنگینی در ناحیه پایین شکم و مشکل در ادرار کردن خود را نشان دهد. در برخی موارد، خون در ادرار نیز مشاهده می‌شود که می‌تواند نشان‌دهنده وجود سنگ در مثانه باشد. همچنین، احساس درد هنگام دفع ادرار، عفونت‌های مکرر ادراری و تکرر ادرار از علائم دیگری هستند که در زنان مشاهده می‌شود.
علائم سنگ مثانه در مردان
در مردان، علائم سنگ مثانه معمولاً شامل درد در ناحیه پایین شکم، مشکلات ادراری مانند دشواری در شروع ادرار و احساس فشار در ناحیه مثانه است. گاهی اوقات، خون در ادرار دیده می‌شود که نشان‌دهنده وجود سنگ است. همچنین، برخی از مردان ممکن است دچار انسداد مجاری ادراری یا عفونت‌های ادراری شوند که به دلیل وجود سنگ در مثانه ایجاد می‌شود.
عوارض سنگ مثانه چیست؟
- عفونت‌های ادراری مکرر
- انسداد مجاری ادراری
- درد شدید در ناحیه شکم و مثانه
- خونریزی در ادرار
- آسیب به بافت‌های مثانه یا کلیه‌ها
- نارسایی کلیه در موارد شدید
- سوراخ شدن مثانه (در موارد نادر)
این عوارض ممکن است در صورت عدم درمان به موقع سنگ مثانه ایجاد شوند. در صورت مشاهده علائم بهتر است که با یک متخصص همچون دکتر سعادت فر مشورت کنید. برای دریافت مشاوره توسط دکتر سعادت فر می‌توانید از دو روش حضوری و اینترنتی از طریق همین وب سایت اقدام کنید.
روش‌های تشخیص سنگ مثانه در مردان و زنان
- تاریخچه پزشکی و علائم بالینی: پرسش از بیمار درباره علائم مانند درد، تکرر ادرار، یا خون در ادرار.
- معاینه فیزیکی: بررسی حساسیت و درد در ناحیه شکم یا پایین کمر.
- آزمایش ادرار: برای شناسایی خون، عفونت یا کریستال‌های موجود در ادرار.
- اولتراسوند (سونوگرافی): تصویربرداری از مثانه برای شناسایی سنگ‌ها.
- سی‌تی‌اسکن (CT scan): برای تشخیص دقیق‌تر سنگ‌ها و اندازه‌گیری آن‌ها.
- اشعه ایکس شکم: برای مشاهده سنگ‌های بزرگتر در مثانه.
- سیستوسکوپی: وارد کردن یک دوربین به داخل مثانه برای مشاهده مستقیم سنگ‌ها.
- تست‌های آزمایشگاهی: برای شناسایی نوع سنگ (سنگ‌های کلسیمی، استروویت، اورات، و غیره) و علت تشکیل آن‌ها.
این روش‌ها معمولاً برای تشخیص قطعی سنگ در مثانه و تعیین بهترین روش درمان توسط دکتر کلیه انجام می‌شود.
تفاوت سنگ مثانه در مردانه و بانوان
تفاوت‌های اصلی بین سنگ مثانه در مردان و زنان به دلایل آناتومیکی و عوامل بهداشتی مربوط می‌شود. در اینجا به برخی از این تفاوت‌ها اشاره می‌کنم:
1. آناتومی دستگاه ادراری:
- مردان: مجرای ادراری مردان بلندتر است و شامل پروستات می‌شود. این ویژگی می‌تواند باعث شود که انسدادها و مشکلاتی مانند بزرگی پروستات باعث ایجاد شرایطی شود که سنگ‌های مثانه بیشتر تشکیل شوند. همچنین، مردان ممکن است بیشتر به انسدادهای ادراری و مشکلات مربوط به پروستات دچار شوند که می‌تواند منجر به سنگ مثانه شود.
- زنان: مجرای ادراری زنان کوتاه‌تر است و عموماً مشکلاتی مانند بزرگی پروستات را ندارند، اما می‌توانند دچار مشکلات دیگری مانند عفونت‌های مکرر ادراری شوند که ممکن است بر تشکیل سنگ‌های مثانه تأثیر بگذارد.
2. شیوع و عوامل خطر:
- مردان: سنگ‌های مثانه در مردان معمولاً به دلیل مشکلاتی مانند بزرگی پروستات یا انسداد مجاری ادراری شایع‌تر است. این مشکلات می‌تواند باعث تجمع ادرار و غلیظ شدن آن شود که زمینه‌ساز تشکیل سنگ است.
- زنان: در زنان، سنگ‌های مثانه معمولاً کمتر شایع است، اما عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری و سایر مشکلات مثانه می‌تواند به تشکیل سنگ‌ها کمک کند.
3. علائم و تشخیص:
- مردان: علائم سنگ مثانه در مردان می‌تواند شامل درد در ناحیه لگن، مشکلات در دفع ادرار، و نیاز مکرر به دفع ادرار باشد. به دلیل پیچیدگی مجرای ادراری مردان، تشخیص ممکن است نیاز به آزمایشات تخصصی بیشتری داشته باشد.
- زنان: علائم سنگ مثانه در زنان مشابه مردان است، اما ممکن است به دلیل مشکلات مرتبط با عفونت‌های ادراری یا مشکلات مثانه به‌راحتی شناسایی نشود.
4. درمان و پیشگیری:
- مردان: درمان سنگ‌های مثانه در مردان ممکن است شامل مدیریت مشکلات پروستات و درمان‌های جراحی برای برداشتن سنگ‌ها باشد.
- زنان: در زنان، پیشگیری از سنگ‌های مثانه معمولاً شامل مدیریت عفونت‌های ادراری و توجه به رژیم غذایی مناسب برای کاهش تشکیل سنگ‌ها است.
این تفاوت‌ها نشان‌دهنده تأثیر آناتومیکی و مشکلات بهداشتی مختلف بر تشکیل و مدیریت سنگ‌های مثانه در مردان و زنان است.
درمان سنگ مثانه چگونه است؟
برای درمان قطعی سنگ مثانه باید همزمان با درمان سنگ، عامل زمینه ایجاد کننده آن را نیز از بین برد تا از شكل‌گيري مجدد سنگ جلوگيري شود. برای مثال درصورتی‌که بزرگی پروستات عامل تشکیل سنگ باشد باید پروستات بیمار عمل شود و اگر بیمار تنگی مجرا دارد باید مجرای ادراری بیمار نیز ترمیم شود.
1) درمان‌های غیر جراحی
در صورتی که سنگ مثانه کوچک باشد، ممکن است پزشک درمان‌های غیر جراحی را توصیه کند. این درمان‌ها شامل مصرف مایعات بیشتر برای کمک به دفع سنگ از مثانه و استفاده از داروهای مسکن برای کاهش درد هستند. همچنین تغییرات در رژیم غذایی، مانند کاهش مصرف نمک و پروتئین‌های حیوانی، می‌تواند کمک‌کننده باشد.
2) درمان‌های جراحی
اگر سنگ مثانه بزرگ باشد یا علائم شدید ایجاد کند، ممکن است نیاز به جراحی باشد. یکی از روش‌های جراحی، سنگ‌شکنی با لیزر است که در آن از لیزر برای شکستن سنگ‌ها به قطعات کوچکتر استفاده می‌شود تا راحت‌تر دفع شوند. در موارد نادر، جراحی باز یا فیبر اپتیک ممکن است برای حذف سنگ‌های بزرگتر مورد استفاده قرار گیرد.
اگر به دنبال پزشک برای درمان سنگ‌های مثانه هستید، می‌توانید از تخصص دکتر عبداله سعادت فر، متخصص اورولوژی و جراح کلیه و مجاری ادراری، بهره‌مند شوید. دکتر سعادت فر با سابقه درخشان در درمان بیماری‌های کلیوی، خدمات خود را در استان‌های اصفهان و کرمانشاه ارائه می‌دهد. رزرو نوبت حضوری و ویزیت آنلاین از طریق همین وب سایت امکان پذیر است.
فیلم عمل سنگ مثانه
در ویدئو زیر عمل سنگ مثانه به روش PCCL را که توسط دکتر عبداله سعادت فر انجام شده است، مشاهده می‌کنید.
انواع جراحی‌های سنگ مثانه
در انتخاب روش جراحی برای درمان سنگ‌های مثانه، مهم‌ترین عامل سایز سنگ است. پزشک اورولوژیست بر اساس اندازه و موقعیت سنگ تصمیم‌گیری می‌کند که کدام روش درمانی مناسب‌تر است. در اینجا به انواع روش‌های جراحی سنگ مثانه پرداخته شده است:
1. سیستولیتولاپاکسی (Cystolitholapaxy)
برای سنگ‌های بزرگتر که نمی‌توانند به‌راحتی از طریق نوشیدن آب دفع شوند، نیاز است که سنگ‌ها به قطعات کوچکتر تقسیم شوند. سیستولیتولاپاکسی یا جراحی بسته سنگ مثانه یکی از روش‌های رایج در این موارد است. در این روش:
- سیستوسکوپ: یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر به نام سیستوسکوپ که به دوربین مجهز است، از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می‌شود.
- خرد کردن سنگ‌ها: با استفاده از امواج اولتراسوند یا لیزر، سنگ‌های بزرگ خرد شده و سپس به قطعات کوچکتر تقسیم می‌شوند تا به راحتی از مثانه دفع شوند.
2. جراحی باز
برای سنگ‌های بسیار بزرگ یا در شرایط خاص که روش‌های غیرجراحی به نتیجه نمی‌رسند، ممکن است جراحی باز توصیه شود. این روش شامل:
- برش بزرگتر: ایجاد یک برش بزرگ در ناحیه پایین شکم برای دسترسی به مثانه و برداشتن سنگ‌ها.
- وضعیت پروستات و دیورتیکول‌ها: این روش ممکن است در صورتی که پروستات بزرگ شده باشد و مانع از ورود به مثانه از طریق روش‌های دیگر شود، یا در مواردی که دیورتیکول‌ها نیاز به برداشته شدن داشته باشند، استفاده شود.
- مضرات: جراحی باز ممکن است باعث درد بیشتر و زمان بهبودی طولانی‌تری نسبت به سایر روش‌ها شود.
3. استنت ادراری
پس از جراحی بسته سنگ مثانه، معمولاً یک لوله کوچک به نام استنت در مجرای ادرار قرار داده می‌شود:
- عملکرد استنت: این استنت برای تسهیل تخلیه ادرار و جلوگیری از انسداد کمک می‌کند.
- برداشتن استنت: بعد از مدتی، استنت توسط جراح در مطب برداشته می‌شود.
این روش‌ها به پزشکان کمک می‌کند تا بهترین درمان را بر اساس اندازه و وضعیت سنگ‌های مثانه انتخاب کنند و به بهبودی سریع‌تر و کاهش عوارض کمک کنند.
سخن پایانی
سنگ مثانه یک مشکل شایع است که می‌تواند منجر به درد شدید و مشکلات جدی در دستگاه ادراری شود. آگاهی از علل، علائم، و روش‌های درمان این مشکل می‌تواند به افراد کمک کند تا از بروز عوارض بیشتر جلوگیری کنند. به ویژه در صورت مشاهده هرگونه علائم مشکوک، مراجعه به جراح کلیه همچون دکتر عبداله سعادت فر ضروری است تا تشخیص به موقع صورت گیرد و درمان مناسب آغاز شود.
سوالات متداول
آیا سنگ مثانه همیشه نیاز به جراحی دارد؟
خیر، اگر سنگ کوچک باشد، ممکن است با مصرف مایعات و دارو درمان شود. اما سنگ‌های بزرگتر نیاز به درمان‌های جراحی دارند.
چگونه می‌توان از بروز سنگ مثانه جلوگیری کرد؟
نوشیدن آب کافی، رعایت رژیم غذایی سالم و ورزش منظم از روش‌های پیشگیری از سنگ مثانه هستند.
آیا سنگ مثانه در زنان شایع‌تر است؟
سنگ مثانه در زنان و مردان به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود، اما تفاوت‌های فیزیولوژیکی می‌تواند تأثیرگذار باشد.
چه علائمی نشان می‌دهد که ممکن است سنگ مثانه داشته باشم؟
درد شکمی، مشکل در دفع ادرار، خون در ادرار و عفونت‌های مکرر از علائم رایج سنگ مثانه هستند.
آیا سنگ مثانه ممکن است خود به خود دفع شود؟
بله، سنگ‌های کوچک ممکن است به طور خودبه‌خود دفع شوند، اما برای سنگ‌های بزرگتر نیاز به درمان‌های پزشکی وجود دارد.