سنگ‌های حالبی، که به‌طور خاص به سنگ‌هایی اشاره دارند که در حالب‌ها ایجاد می‌شوند، می‌توانند مشکلات جدی و دردناک ایجاد کنند. این سنگ‌ها معمولاً از سنگ‌های کلیوی که به حالب‌ها منتقل می‌شوند، شکل می‌گیرند و می‌توانند منجر به انسداد حالب شوند. در این مقاله، به بررسی علل، علائم و روش‌های درمان سنگ حالب می‌پردازیم.
حالب چيست؟
حالب‌ها دو لوله‌ی باریک هستند که کلیه‌ها را به مثانه متصل می‌کنند. این لوله‌های باریک اما ضروری، وظیفه‌ی خارج کردن ادرار از کلیه‌ها و بردن آن‌ها به مثانه را بر عهده دارند. درواقع حالب‌ها در دیواره‌های خود، ماهیچه‌هایی دارند که به‌طور مداوم شل و سفت می‌شوند و به این طریق ادرار را به سمت پایین و خارج از کلیه‌ها هدایت می‌کنند.
سنگ حالب چیست؟
سنگ حالب در حقیقت به سنگ کلیه‌ای گفته می‌شود که در طی فرایند دفع، در لوله‌های حالب گیر کرده باشد. لوله‌های حالب از کلیه‌ها به مثانه متصل شده‌اند و ادرار را به مثانه می‌رسانند. در صورت بزرگی سنگ کلیه در حدود بزرگتر يا مساوي ٥ ميلي متر، سنگ می‌تواند در حالب باعث انسداد جریان ادرار از کلیه‌ها به مثانه شود. این انسداد باعث درد شدیدی در كليه می‌شود و دليل اين درد فشاري است كه در اثر عدم توانايي حالب در تخليه‌ي ادرار بركپسول كليه وارد مي‌گردد.
علائم سنگ حالب
سنگ حالب می‌تواند به طیف وسیعی از علائم منجر شوند. این علائم به اندازه و محل سنگ و میزان انسداد بستگی دارد:
- درد شدید: درد شدید و ناگهانی در ناحیه کمری، شکم، یا کشاله ران یکی از علائم شایع است. این درد ممکن است به‌طور خاص در ناحیه‌ای که سنگ در حالب گیر کرده است، احساس شود.
- اختلالات ادراری: مشکلاتی مانند درد در حین ادرار کردن، نیاز مکرر به ادرار، یا عدم توانایی در ادرار کردن می‌توانند به‌دلیل سنگ حالب کلیه یا گیرکردن سنگ در حالب بروز کنند. ادرار ممکن است به رنگ خونین یا تیره تغییر کند.
- تب و عفونت: اگر سنگ‌ها باعث عفونت شوند، بیمار ممکن است دچار تب، لرز، و نشانه‌های دیگر عفونت مانند تهوع و استفراغ شود.
- ورم و نفخ: در موارد شدید، کلیه‌ای که به دلیل انسداد تحت فشار قرار دارد ممکن است ورم کند و موجب نفخ شکم شود.
علل ایجاد سنگ در حالب
سنگ حالب به‌طور معمول از تجمع مواد معدنی و املاح در کلیه‌ها تشکیل می‌شوند که سپس به حالب‌ها منتقل می‌شوند. عوامل اصلی شامل:
- سنگ کلیه در حالب: وقتی سنگ‌های کلیوی به اندازه‌ای بزرگ می‌شوند که نمی‌توانند از حالب عبور کنند، ممکن است به‌طور مستقیم در حالب گیر کنند. این نوع سنگ‌ها معمولاً منجر به انسداد و درد شدید می‌شوند.
- عدم مصرف کافی مایعات: کمبود مصرف مایعات می‌تواند به غلیظ شدن ادرار و تشکیل سنگ‌های حالبی منجر شود. ادرار غلیظ‌تر باعث تجمع بیشتر مواد معدنی و ایجاد سنگ‌های حالبی می‌شود.
- رژیم غذایی نامناسب: مصرف زیاد مواد غذایی غنی از کلسیم، اگزالات، یا نمک می‌تواند خطر تشکیل سنگ‌های حالبی را افزایش دهد. همچنین، رژیم‌های غذایی پرچرب و کم فیبر می‌توانند در این زمینه تأثیرگذار باشند.
- اختلالات متابولیکی: برخی اختلالات متابولیکی مانند هیپرکلسمی یا هایپرپاراثیروئیدیسم می‌توانند به تشکیل سنگ‌های حالبی کمک کنند. این اختلالات باعث افزایش سطح مواد معدنی در ادرار می‌شوند.
- عوامل ژنتیکی: تاریخچه خانوادگی سنگ‌های کلیوی یا حالبی می‌تواند خطر ابتلا به این مشکل را افزایش دهد. افرادی که در خانواده‌شان سابقه این مشکل وجود دارد، ممکن است بیشتر در معرض خطر باشند.
روش تشخیص سنگ حالب
بهترین روش برای تشخیص سی‌تی‌اسکن شکم و لگن بدون تزریق ماده رنگی می‌باشد اما اگر سی‌تی‌اسکن در دسترس نباشد یا نتوانیم از سی‌تی استفاده کنیم مانند خانم‌های باردار از سونوگرافی استفاده مي‌كنيم.
پیشگیری از ایجاد سنگ در حالب
برای کاهش خطر بروز سنگ‌های حالبی، توصیه می‌شود:
- مصرف مایعات کافی: روزانه حداقل 8 تا 10 لیوان آب بنوشید تا ادرار رقیق شود و خطر تشکیل سنگ کاهش یابد.
- رژیم غذایی متعادل: مصرف مواد غذایی غنی از فیبر و کاهش مصرف نمک و مواد غذایی پرکلسیم و اگزالات می‌تواند به پیشگیری از تشکیل سنگ‌های حالبی کمک کند.
- پیگیری منظم: اگر سابقه سنگ‌های کلیوی یا حالبی دارید، به‌طور منظم به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت کلیه‌ها و حالب‌ها را کنترل کنید.
سنگ‌های حالبی، مشکل شایعی هستند که با توجه به اقدامات پیشگیرانه و درمان‌های مناسب، قابل مدیریت و درمان است. اگر علائم مربوط به سنگ‌های حالبی را تجربه می‌کنید، مهم است که به متخصص و جراح کلیه مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب انجام شود.
روش‌های درمان سنگ حالب
سنگ‌های کوچک در بسیاری از موارد بدون هیچ گونه عارضه‌ای از بدن خارج می‌شوند. اگر جراح کلیه تشخیص دهد که بهتر است سنگ به‌طور طبیعی دفع شود، علاوه بر مصرف زیاد آب و آب مرکبات، رعایت رژیم غذایی کم‌نمک، کم کلسیم و کم پروتئین ضرورت دارد. گرچه ما به دنبال دفع سریع سنگ کلیه از حالب هستیم. اگر سنگ باعث درد زیادی شود، پزشک جراح کلیه ممکن است داروهای ضد درد مانند ایپوبروفن تجویز کند. اگر عفونت وجود داشته باشد، پزشک شما آنتی‌بیوتیک هم تجویز می‌کند.
سنگ حالب نیز پس از خارج شدن باید از لحاظ ترکیبات شیمیایی مورد بررسی قرار گیرد.
در صورتی که سنگ کلیه خارج نشود و برای سلامتی فرد تهدید کننده باشد، مستلزم درمان به‌وسیله عمل جراحی است که بسته به محل سنگ و سایز سنگ روش‌های مختلفي دارد كه عبارتند از:
- سنگ شکنی برون اندامی(ESWL)
به دلیل امکان انجام آن به صورت سرپایی و زمان بهبودی کوتاه، در صورت لزوم، معمولاً سنگ شکنی شوک موجی خارج از بدن (ESWL) تجویز می‌شود. در این روش، با استفاده از امواج صوتی قوی می‌توان سنگ‌های حالبی را شکست. این امواج در خارج از بدن تولید می‌شود و پس از آن از بدن فرد رد می‌شود. امواج مذکور ضعیف هستند و به فرد آزاری نمی‌رساند. زمانی که این امواج به سنگ حالب درون بدن انسان برخورد می‌کند، آن ها را خرد و تکه تکه می‌کند. در نهایت این تکه های کوچک می‌تواند به وسیله ی ادرار از بدن فرد دفع شود. در صورت لزوم، یک استنت از طریق مثانه درون حالب قرار می‌گیرد تا به جریان ادرار کمک کند. - سنگ شکنی درون اندامي از طریق مجرا(TUL)
عمل سنگ شكنی درون اندامي يا TUL در سنگ‌های حالب تحتانی و ميانی موفقيت بيشتري دارد. در این روش که با بی حسی کمری و در اتاق عمل و به صورت سرپائی انجام می شود، با عبور دوربین آندوسکوپی از داخل مجرای ادراری به مثانه و لوله حالب محل گیرکردن سنگ حالب مشخص و با استفاده از امواج سنگ شکنی لیزر سنگ را کاملاً خرد کرده و خارج می‌کنیم. ممکن است از استنت برای کمک به جریان ادرار استفاده شود.
در مواقعی جهت دفع شدن سنگ‌های خردشده داخل لوله حالب، لوله ای قلاب مانند به نام دبل‌جی گذاشته می‌شود و چهار هفته بعد به صورت سرپائی خارج می‌گردد. - سنگ شکنی درون اندامي از طریق برش کوچک روی پوست(PCNL)
سنگ شکنی از راه پوست(PCNL)، در درجه اول برای از بین بردن سنگ های بزرگي كه در قسمت فوقاني حالب قرار دارند و یا سنگ هایی که به ESWL پاسخ ندهند مورد استفاده قرار می‌گیرد. در نفرولیتوتومی پوستی، یک برش کوچک مستقیم به کلیه زده می‌شود، و از دستگاهی به نام نفروسکوپ برای مکان یابی و برداشتن سنگ استفاده می‌گردد. - جراحی لاپاراسکوپی
در سنگ‌هاي بزرگ حالب كه امكان سنگ شكنی درون اندامي وجود نداشته باشد، يا در مواردي كه نياز به عمل همزمان ديگری روی كليه وجود دارد مثل تنگي محل اتصال حالب به لگنچه، از عمل لاپاراسكوپی استفاده می‌شود.
در صورت نیاز به معاینه و درمان سنگ حالب می‌توانید همین الان از سایت دکتر عبداله سعادت فر متخصص اورولوژی و جراح کلیه و مجاری ادراری در اصفهان و کرمانشاه نوبت بگیرید.
